Benzoik asit

Benzoik asit, gıdalarda kullanılan en güvenli koruyucu katkı maddelerinden biridir ve numarası E 210’dur. En basit aromatik karboksilik asittir ve benzoin reçinesinden elde edilir.





Kimyasal formülü C₆H₅COOH olan benzoik asit renksiz ve kristal veya toz yapıda bir katıdır. Moleküler ağırlığı 122.12 g/mol, yoğunluğu 1, 32 g/cm3, erime noktası 122,4°C (395 K), kaynama noktası 249°C (522 K), suda çözünürlüğü 3.4 g/L (25°C) ve asitliği (pKa) 4,21’dir. Benzoik asit etanol içinde iyi çözünürken, benzen ve aseton içinde az çözünür.





Benzoik asit 16. yüzyılda keşfedilmiştir. Benzoin reçinesinden kuru damıtma işlemiyle elde edilmesi ilk olarak 1556’da eczacı Michel de Nostredame tarafından tarif edilmiştir.



Benzoik asit doğada yaban mersini, kızılcık, mantar, tarçın ve karanfilde bulunur. Ayrıca bazı süt ürünlerinde bakteriyel mayalanma sonucunda doğal olarak bulunur.





Ticari olarak benzoik asit çoğunlukla toluenin oksijen ile reaksiyonu sonucunda elde edilir. Ayrıca konsantre sülfürik asit ile benzenin oksidasyonu da bezoik asit hazırlanmasında kullanılır.





Benzoik asit direk olarak veya sodyum, potasyum veya kalsiyum tuzları ile reaksiyonunun ürünleri gıdalara eklenir. Benzoik asit ve tuzları (E 210, E211, E 212, E213) gıdalarda koruyucu olarak etkin kullanım alanına sahiptirler. (Ayrıca bakınız: Kalsiyum Benzoat, Potasyum Benzoat, Sodyum Benzoat)





Benzoik asit mayaların, küflerin ve bazı bakterilerin üremelerini engeller. Benzoik asit nötr ve bazik özellikteki gıdalarda etkin değildir.



1832’de Justus von Liebig ve Friedrich Wöhler benzoik asitin kimyasal yapısını belirlemişlerdir. 1875’te ise Salkowski bezoik asitin mayalara ve küflere karşı etkisini keşfetmiştir.


Benzoik asit ve tuzları çoğunlukla tatsız ve nisbeten zehirsizdir. Ağıza alındıktan sonra vücutta bulunan amino asit (H₂N- CH₂-COOH) ile birleşerek hippurik asit (C₆H₅-CO-NH-CH₂COOH) haline geçer ve vücuttan idrarla dışarı atılır.





Genellikle gıdalardaki benzoik asit seviyesi % 0,05 ile 0,1 arasındadır. Benzoik asitin gıdalarda fazla kullanımı üründe ekşi tatla sonuçlanır ve günlük kabul edilebilir benzoik asit alımı 5 mg/kg vücut ağırlığıdır.














Kullanım Alanları

• Benzoik asit ve tuzları, asitli ve zayıf asitli gıdalarda koruyucu katkı maddesi olarak kullanılır ve çoğu organik maddenin sentezi için önemli bir ön maddedir. Ticari olarak elde edilen benzoik asidin %90’ı direk olarak fenole ve kaprolaktama dönüştürülür.

• Analitik kimya labotaruvarlarında standart referans olarak kullanılır.

• Whitfield Merhemi şeklinde derideki mantar hastalıklarında kullanılır.

• Kozmetikte şampuanların, parfümlerin, traş köpüklerinin, saç spreylerinin ve saç boyalarının içeriklerinde de benzoik asit bulunmaktadır.

• Tütün ilaçlamada ve diğer böcek öldürücü ilaç içeriklerinde yer alır.

• Tekstilde pamuk liflerinin boyanmasında kullanılır.

• Korozyon engelleyici kimyasalların içeriklerinde kullanılır.

• Otomobillerin antifrizlerinde soğutucu kısmına eklenen kimyasalların içeriğine katılır.

• Sentetik plastik elde etmek için kullanılır.

Gıdalarda Kullanımı

• Gıdalarda mikrobik bozunmayı önlemek için kullanılır. En çok kullanıldığı alanlar meyve suyu, marmelat, reçel, gazlı içecekler, turşular, ketçap ve benzeri ürünlerdir.

• Konserve ürünlerinde gelişen bakterilerin üremelerini engellemek amacıyla koruyucu olarak kullanılır.  (Domates salçası ve sosları)

• Reçel, marmelat, şurup ve şerbet üretiminde kullanılır.

• Ayrıca salamura et ve balık için de benzoik asit koruyucu olarak kullanılır.